Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2008

ΑΡΓΑ Ή ΓΡΗΓΟΡΑ...

Αρθρο του Γ Μοσχονά απο τα σημερινά ΝΕΑ*

Η υποχώρηση της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ είναι μία σταθερά που αναδεικνύουν οι έρευνες κοινής γνώμης κατά τους τελευταίους μήνες. Η κυρίαρχη ερμηνεία συνδέει, και σωστά, την εκλογική υποχώρηση με τη μεγάλη επιβάρυνση του οικονομικού ορίζοντα. Από τον Ιούνιο και μετά, ο ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να μην είναι σε θέση να τροφοδοτήσει με νέες ιδέες και θέματα την πολιτική του δράση.
Γιατί όμως η κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου να ασκεί δυσμενή επιρροή στο κόμμα που συγκρότησε την εικόνα του στη βάση της αντίθεσης στον νεοφιλελευθερισμό; Μία όψη αυτού του ερωτήματος, το οποίο αφορά όχι μόνο την ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά, θα αναπτύξουμε εδώ. Ο μεγάλος ιστορικός κύκλος που άνοιξε το 1989, με την κατάρρευση του μεγαλύτερου κοινωνικού πειράματος του 20ού αιώνα, άφησε την κομμουνιστογενή Αριστερά χωρίς οικονομική πυξίδα, χωρίς προτάσεις εναλλακτικής οικονομικής διαχείρισης ικανές να βρουν σημαντική απήχηση στην κοινωνία. Φυσικά, ούτε τα παλαιά κομμουνιστικά κόμματα είχαν ένα δικό τους δόγμα οικονομικής πολιτικής. Διαθέτοντας, ωστόσο, τις ισχυρές βεβαιότητες της αντικαπιταλιστικής τους κουλτούρας, όπως και την πίστη στις αρχές τής κεντρικά διευθυνόμενης οικονομίας, είχαν μια περισσότερο «ακομπλεξάριστη» προσέγγιση των οικονομικών θεμάτων. Ως φορείς μιας οικονομικής στρατηγικής μακράς πνοής (ο σοσιαλισμός) μπορούσαν- με λιγότερες ενοχές- να υιοθετούν μια οικονομική στρατηγική για τον βραχύ χρόνο. Στην πράξη, συνήθως προωθούσαν ένα είδος «αριστερού κεϊνσιανισμού» που τους επέτρεπε και να διαφοροποιούνται από τη σοσιαλδημοκρατία και, συχνά, να συμμαχούν μαζί της στο πλαίσιο κυβερνητικών συνασπισμών.
Σήμερα, τα παραπάνω έχουν αλλάξει. Το οικονομικό και ηθικό τραύμα του 1989 απονομιμοποίησε όχι μόνο το μοντέλο της διευθυνόμενης οικονομίας αλλά, σε ένα βαθμό, την ίδια την οικονομική σκέψη στο εσωτερικό της πολιτικής Αριστεράς (όχι της πνευματικής). Ο κριτικός λόγος (ο νεοφιλελευθερισμός φταίει για όλα) υποκατέστησε την απούσα «μεγάλη διήγηση» αλλά και τις προτάσεις βραχείας διαχείρισης. Στην ουσία, η απουσία οικονομικής πρότασης για το μέλλον ενοχοποίησε τις οικονομικές προτάσεις για το παρόν (ως διαχειριστικές και σοσιαλδημοκρατικές). Είναι ενδεικτικό ότι σπάνια η σημερινή Αριστερά μιλάει για τον κόσμο της επιχείρησης (δεν αναφέρομαι στην καταγγελία του κέρδους), ως εάν να είναι δυνατόν να υπάρξει οικονομική πολιτική, αριστερή, δεξιά ή αριστερίστικη, χωρίς μια στρατηγική για την επιχείρηση και την ανταγωνιστικότητα. Είναι, επίσης, ενδεικτικό ότι υπάρχουν απόψεις στο εσωτερικό της οι οποίες υποστηρίζουν τη θέση ότι «η Αριστερά δεν έχει λόγους να αναζητεί σχέδιο διεξόδου από την κρίση». Στην ουσία, οι απόψεις αυτές, που συχνότατα θεμελιώνονται στις πιο διεισδυτικές αναλύσεις της σημερινής κρίσης, επαναφέρουν την παλαιά θέση περί «επικαιρότητας του σοσιαλισμού», παραβλέποντας το γεγονός ότι η έλξη που ασκεί η ιδέα του σοσιαλισμού είναι βαθύτατα μειοψηφική στην Ευρώπη. Ποτέ στην πραγματικότητα δεν ήταν τόσο μειοψηφική (το «Θέλουμε έναν καλύτερο κόσμο» της ευρωπαϊκής ριζοσπαστικής Αριστεράς έχει απήχηση γιατί, ως πολυσυλλεκτικό, δεν αναφέρεται στον σοσιαλισμό). Έτσι, για να επιστρέψουμε στο αρχικό ερώτημα, σε μια εποχή όπου οι οικονομικές παράμετροι έχουν γίνει πιο σημαντικές, αυτό που τελικά έχει υποχωρήσει είναι η Αριστερά ως οικονομική και ταξική δύναμη. Ενώ ρητορικά ο προσανατολισμός της νέας Αριστεράς είναι οικονομικός, στην πράξη είναι περισσότερο «πολιτισμικός». Στα λεγόμενα θέματα αξιών (δικαιώματα, μετανάστες, πολυπολιτισμός), όπως και στα θέματα που αφορούν το περιβάλλον, η σημερινή Αριστερά τα καταφέρνει καλύτερα. Εάν αντί της χρηματοπιστωτικής κρίσης είχαμε μια κρίση που αφορούσε αυτά τα θέματα (την Εκκλησία, τη βία της Αστυνομίας, τον ρατσισμό κ.λπ.), τότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν πολύ αποτελεσματικός στα τηλεοπτικά παράθυρα. Ως «πολιτισμική» Αριστερά είναι καλύτερα προετοιμασμένος για την αντιμετώπιση τέτοιων διακυβευμάτων. Αντιθέτως, η παρουσία του ήταν αναιμική σε ένα θέμα (η κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου) που ήταν «το θέμα του» τα τελευταία 20 χρόνια. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιβεβαίωσε έτσι ότι μάλλον ανήκει σε αυτό που η αμερικανική πολιτική επιστήμη ονομάζει Left Libertarian parties. Γι΄ αυτό άλλωστε είναι, ιστορικά, πιο αδύναμος στα λαϊκά στρώματα και περισσότερο ισχυρός στα μεσαία μορφωμένα στρώματα. Είναι προφανές ότι τα παραπάνω δεν οφείλονται στη νέα ηγεσία του ΣΥΝ. Είναι ωστόσο μάλλον βέβαιο ότι η ηγεσία Τσίπρα εκ των πραγμάτων ενδυνάμωσε το υφολογικό και στυλιστικό πρότυπο της «πολιτισμικής» Αριστεράς (δεν αναφέρομαι εδώ στις ρηχές αναλύσεις περί life style).
O πυρετός ανατροπής της προηγούμενης περιόδου δεν ήταν εύρημα φαντασμένων δημοσκόπων. Κάτι γινόταν στην ελληνική κοινωνία, και αυτό το «κάτι» εξακολουθεί να είναι παρόν. Το ΠΑΣΟΚ διέψευσε τις εκτιμήσεις, μεταξύ άλλων και του γράφοντος, για τη δυσκολία ταχείας ανάκαμψής του. Δεν έχει βρει όμως την παλαιά δυναμική του- ούτε άλλωστε τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη. Η εν εξελίξει οικονομική κρίση έδειξε ότι η υποχώρηση της κουλτούρας μακροοικονομικής διαχείρισης είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που καλείται να επιλύσει η ενισχυμένη νέα ριζοσπαστική Αριστερά. Σε αυτό κυρίως το πεδίο θα κριθεί, και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, η μάχη της με την Κεντροαριστερά.

*Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, εντεταλμένος διδασκαλίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών.

Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.
Ουσιαστικά το σημερινό post είναι συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης αλλά με πιο ρεαλιστικό τρόπο για το τι τελικά θέλει η σημερινή Αριστερά και με ποιό τρόπο επιδιώκει να το διεκδικήσει.

10 σχόλια:

Sissi Soko είπε...

Για σου Ελένη. Με την οικονομία τι μπορεί να γίνει πλέον; Τίποτα το επιπλέον. Ας γίνει κάτι με το πολιτισμό!

tractatus είπε...

κι αυτό κάτι είναι...δεν έχεις άδικο...αλλά πιστεύεις αλήθεια οτι η οικονομία δεν συνδέεται με τον πολιτισμό;
:)

Ανώνυμος είπε...

ΑΚΟΜΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΘΕΜΑ.
Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΡΕΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΠΟΛΟΥ ΠΙΕΣΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟς ΝΑ ΚΑΤΘΕΣΕΙ ΑΚΡΙΒΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΟΜΩΣ;
ΕΧΕΙ 3 ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΝΑ ΚΙΝΗΘΕΙ 81-85 ΚΕΥΝΣΙΑΝΙΣΜΟΣ ΘΑΡΡΑΛΕΟΣ, 85- 96(ΜΕΣΟΔΙΑΣΤΗΜΑ) 1996-2004(ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ), ΔΕΝ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΕΙ ΑΚΟΜΑ ΠΟΙΟΝ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ Ως ΠΡΟΤΥΠΟ..

tractatus είπε...

καπκουμ συμφωνείς με τον συγγραφέα, όπως καταλαβαίνω...αν πάλι το λές για μένα ίσως ο τίτλος του post να απαντάει κάπως...ίσως να επανέλθω αργότερα πιο αναλυτικά βέβαια...
;)

OnWine είπε...

Ελένη,

Νομίζω ότι ο συγγραφέας (ίσως άθελά του, δεν ξέρω) πραγματεύεται ένα πολύ σοβαρό θέμα: τα "συστατικά" του "πολιτικού", και τί απομένει όταν κάποια από αυτά αρχίσουν να αφαιρούνται... ή και να μεταλλάσσονται...

Υπάρχει σαφώς το οικονομικό σκέλος, καθώς και το πολιτισμικό, που ο συγγραφέας βλέπει να διαχωρίζονται σήμερα (στην Αριστερά).

Αλλά, νομίζω ότι "αυτονομείται" ακόμα η η "κοινωνική" συνιστώσα της πολιτικής... βλέπουμε την οικειοποίηση και ενσωμάτωση της κοινωνικής συνιστώσας που πρέσβευε ιστορικά η αριστερά από μη-αριστερά κόμματα, αλλά και το ανάποδο...

Η καθαρά κοινωνική συνιστώσα σε τι διαφέρει σήμερα μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ? Που οι διαφορές? Αν δε λάβουμε υπ' όψη τα ...λεγόμενα, και η ΝΔ ...κοινωνικό κράτος επαγγέλεται (κανείς βέβαια δεν το εφαρμόζει, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα)

Τώρα... νομίζω ότι η επικέντρωση του συγγραφέα στο ΣΥΡΙΖΑ, αδικεί ...τους υπόλοιπους, ίσως κάπως και τον ίδιο, γιατί φαντάζει (τουλάχιστον στα μάτια μου) υπερβολική γιά το αντικείμενο. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ξεκάθαρα κόμμα διαμαρτυρίας, κόμμα που πεισματικά αρνείται έστω και την προοπτική ανόδου του στην εξουσία... και το να τον κρίνει κανείς από τα διάφορα ...νεφελώδη που λέει κάθε φορά ανάλογα με το που φυσάει ο άνεμος, και γιά τα πολιτισμικά και γιά την οικονομία, σπατάλη φαιάς ουσίας είναι...

tractatus είπε...

Σχολιαστή μου, εσύ ξεκινάς απο μια εντελώς απαξιωτική για μένα άποψη για το τι πρεσβεύει ο ΣΥΡΙΖΑ δλδ εν ολίγοις του καταλογίζεις οτι ασχολείται συνειδητά με τον κοινοβουλευτισμό απλά και μόνο για να καταγράψει ένα διαμαρτυρόμενο ρεύμα κι όχι γιατί έχει ουσιαστικά πολιτική πρόταση γι' αυτό λές:
"Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ξεκάθαρα κόμμα διαμαρτυρίας, κόμμα που πεισματικά αρνείται έστω και την προοπτική ανόδου του στην εξουσία... και το να τον κρίνει κανείς από τα διάφορα ...νεφελώδη που λέει κάθε φορά ανάλογα με το που φυσάει ο άνεμος, και γιά τα πολιτισμικά και γιά την οικονομία, σπατάλη φαιάς ουσίας είναι..."...
Προσωπικά δεν είμαι σίγουρη αν συμβαίνει αυτό...δεν ήμουν ποτέ στο χώρο, δεν ξέρω πώς σκέφτονται, δεν γνωρίζω πόσες απόψεις έχουν και ποιοί τις έχουν και γιατί αλλά δεν πιστεύω οτι έχουν σκοπό μόνο να διαμαρτύρονται αιώνια...Αν συνέβαινε αυτό δεν θα είχαν επιχειρήσει να συνκυβερνήσουν, δεν θα ήταν στην ΕΕ, θα ήταν ένα αντιρεφορμιστικό κόμμα και ...δεν είναι...

Τώρα για τη 'κοινωνική συνιστώσα' έχεις νομίζω δίκιο οτι δεν είναι ξεκάθαρη πλέον και ίσως γι' αυτό τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη να παιρνούν αυτή τη κρίση της ιδεολογικής ταυτότητας...η αλήθεια είναι οτι ο καπιταλισμός έχει με κάποιο τρόπο διεισδύσει σε όσα τουλάχιστον είχαν εξουσία...και αυτό έχει μπερδέψει τα πράγματα...Το δίλημμα του ΣΥΝ ίσως ακριβώς εκεί να βρίσκεται γιατί το θέμα της ευθύνης σ' ενα ηδη καλά διαμορφωμένο πολιτικό χάρτη είναι πολύ σοβαρό και φυσικά ιδεολογικό...τα πράγματα αλλάζουν κι αυτό ο ΣΥΝ το γνωρίζει αρκετά καλά...κι έχει δίκιο για μένα ο εντοπισμός του συγγραφέα για το πολιτισμικό που πρεσβεύει ο ΣΥΝ...όμως, απο την άλλη μεριά υπάρχει ολόκληρη φιλοσοφική σχολή που ασχολείται με τα πρωταρχικά αγαθά και τη διαχείρισή τους άρα και με τον πολιτισμό ως πρωτατχικό αγαθό...Επομένως ακόμα κι έτσι...αν ασχολείται δλδ με τους μετανάστες, τις μειονότητες, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες κ.λ.π. δεν μπορεί να είναι εκτός η οικονομία....

OnWine είπε...

Ελένη καλημέρα,

Επειδή έχω πολλές φορές και σε πολλά Blogs κατηγορηθεί γιά εμπάθεια απέναντι στο Συνασπισμό, δώσε μου λίγο χώρο να τεκμηριώσω (κάπως) την ...ομολογουμένη εμπάθειά μου...

Η εμπάθεια, Ελένη, δημιουργείται από πεποιθήσεις που έχουν τεκμηριωθεί επανειλημμένα μέσα στο χρόνο... και ταυτόχρονα με διαψευσμένες ελπίδες του ...εμπαθούς. Το ..μίγμα δημιουργεί την εμπάθεια, και προσωπικά έχω δει άθλιες θέσεις και πρακτικές σε συνδυασμό με διαψευσμένες ελπίδες...

Κανένα κόμμα διαμαρτυρίας δεν ξεκινά σαν τέτοιο... όλα ξεκινούν με τις καλύτερες των προθέσεων, και τα περισσότερα, μετά μιά δυό εκλογικές αποτυχίες είτε διαλύονται (η τίμια πράξη) είτε... βολεύονται στην διαμαρτυρία.

Οταν επιχείρησαν να συγκυβερνήσουν στην άθλια εκείνη περίοδο (να εξηγούμαι: άθλια ΚΑΙ γιά το ΠΑΣΟΚ, άθλια και γιά τις "μεθοδεύσεις" των κατηγόρων) είδαν το ...όραμα της διάλυσης του ΠΑΣΟΚ και του προσεταιρισμού της εκλογικής του βάσης (όπως το είδαν και όλοι οι άλλοι, σιγά μην τους ένοιαξε η ...διαφθορά του Ανδρέα). Οταν δεν το κατάφεραν, ξαναγύρισαν στα γνωστά... και επανέρχονται ΜΟΝΟ όταν ο ...έτερος πόλος (το ΠΑΣΟΚ) κινδυνεύει να διαλυθεί... όπως τώρα... και επανέρχονται κάθε φορά σαν ύαινες γιά να ...φάνε το ψοφίμι... μόνο που το υποτιθέμενο ψοφίμι είναι "γάτα" εφτάψυχη...

Μου κάνει εντύπωση ότι ο συγγράφέας σωστά θέτει την επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στα μεσαία προς ανώτερα στρώματα... και την αποδίδει στην "πολιτισμική" επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στα στρώματα αυτά.

Πόσο λάθος κάνει!

Δυστυχώς άλλα τα χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ που ...ελκύουν τα στρώματα αυτά... πρώην αριστεροί, πετυχημένοι επιχειρηματίες, executives, εργολάβοι... ζητούν το "άλλοθι" στην ανέξοδη αριστερωσύνη που τους προσφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ -παράλληλα, βέβαια και με το "προοδευτικοκουλτουρε" look-, με την ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ότι ουδέποτε θα ανέλθει στην εξουσία και θα τους ...βγάλει από τα τόσα τους προνόμια που η ένταξή τους στο σύστημα τους εξασφαλίζει.

Αυτή είναι η άποψή μου, η άποψη ενός ομολογημένα ...εμπαθούς!

tractatus είπε...

Ξέρω τι λές...
Και για την πολιτιστική έγνοια, επίσης,...φυσικά και τα κίνητρα είναι κατ' εξοχήν οικονομικά...αυτή μάλλον είναι και η επιρροή στα ανώτερα και μεσαία στρώματα...άλλωστε "μυθιστόρημα ήταν πάντα αστικό" που λέει πολύ σωστά ο Βέλτσος...:)
Πάντως ξέρω πολύ καλά τι λές και καταλαβαίνω οτι αυτά που λες έχουν βάθος χρόνου και σκέψης....απο τα μέσα, φίλε Σχολιαστή...
:)

Ανώνυμος είπε...

και όμως η διεθνής αλλά και η εσωτερική συγκυρία ευνοεί ίσως περισσότερο και από το '81 ένα πρόγραμμα ρεφορμιστικού μεν, αλλά ριζοσπαστικά ρεφορμιστικού σοσιαλισμού.
Αυτό, ακόμα ούτε το ΠΑΣΟΚ το έχει πιάσει (μάλλον έχει αποκτήσει από τις καθεστωτικές δεκαετίες αρκετά δεξιά βαρίδια..), αλλά ούτε και ο σύριζα (υπάρχουν και εκεί αριστερίστικα, όχι αριστερά, βαρίδια και βέβαια πάντα ο φόβος του ΚΚΕ..)

tractatus είπε...

καπκουμ θα συμφωνήσω μαζί σου...απλά αυτές οι αγκυλώσεις του παρελθόντος βλέπεις δεν περνάνε απο τον έναν χρόνο στον άλλο...;(
Μπορεί να πάρουν και 10ετία στην καλύτερη για να διαμορφωθούν νέα ριζοσπασιτικά κινήματα...βοηθάει βέβαια σε αυτή τη καθυστέρηση και η ακινησία και το βόλεμα κάποιων...