Σπουδές & επάγγελμα

Το παρακάτω κείμενο είναι διάλεξη του Γιάννη Μπουτάρη σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο πλαίσιο του ΠΜΣ με τίτλο: "Γεωργία & Περιβάλλον" στις 31/8/2008. Τον ευχαριστώ για τη διάθεσή του στο blog μου.

"Να ευχαριστήσω κατ’ αρχήν για την πρόσκληση του καθηγητή Νίκου Μάργαρη, φίλου από παλιά και θάλεγα ομοϊδεάτη, μια και η αντίληψή του για θέματα περιβάλλοντος και ο τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από την ανθρώπινη επιβολή στο περιβάλλον, με βρίσκει σχεδόν πάντα σύμφωνο. Δεν θ’ αντισταθώ στον πειρασμό μιας και τις μέρες αυτές ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των εισαγωγών στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να σχολιάσω για δυο λεπτά το θέμα.

Τα κόμματα και τα Μ.Μ.Ε. έχουν αποπροσανατολίσει την ελληνική κοινωνία όσον αφορά το θέμα παιδεία και εν προκειμένω την ανώτερη και ανώτατη. Παράλληλα έχει αναπτυχθεί ένας τεράστιος κόσμος «ο κόσμος της προετοιμασίας» όπως τον χαρακτηρίζω. Η εισαγωγή σε κάποιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα είναι αυτοσκοπός με τελικό στόχο την απόκτηση ενός πτυχίου που συμπληρώνει, ολοκληρώνει και σφραγίζει τα τυπικά προσόντα που απαιτούνται για την κατάληψη μιας κάποιας θέσης στον τεράστιο στη χώρα μας δημόσιο τομέα ή ιδιωτικό τομέα, προκειμένου από κει και πέρα η ζωή μας να κυλάει ήσυχα με μια ελάχιστη οικονομική εξασφάλιση. Λυπάμαι που το λέω αλλά δυστυχώς είναι εμπειρία προσωπική μια κι έχουν περάσει από τα χέρια μου, κυρίως με συνεντεύξεις, πάρα πολλοί απόφοιτοι σχολών. Η γεύση είναι δυσάρεστη μια και ο τίτλος (πτυχίο) δεν ανταποκρίνεται με κανένα τρόπο στα ουσιαστικά προσόντα που απαιτούνται για επαγγελματική αποκατάσταση.

Θεωρώ ότι όλο αυτό το σύστημα ανώτατης παιδείας αλλά και γενικότερα το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας δεν εξυπηρετεί παρά μόνο τα φροντιστήρια, το καθηγητικό και διδασκαλικό κατεστημένο και τους ανθρωποφάγους κομματικούς μηχανισμούς. Κατά την ταπεινή μου άποψη, θα έπρεπε εδώ και χρόνια να έχει αποκατασταθεί ένα σύστημα όπου η τεχνική εκπαίδευση σε όλα τα πεδία να έχει σαφή χαρακτήρα προετοιμασίας για επαγγελματική αποκατάσταση και η ανώτατη παιδεία να στοχεύει στη δημιουργία ανθρώπων με ευρύτερο πεδίο ενδιαφερόντων και γνώσεων (η λέξη Πανεπιστήμιο από μόνη της μας λέει πολλά). «Ανωτατοποιούμε» τεχνικές σχολές (Τ.Ε.Ι.), μειώνουμε τη «διδακτέα ύλη» στα Πανεπιστήμια, δημιουργούμε ένα σωρό παράθυρα ώστε η απόκτηση πτυχίου να γίνεται όλο και πιο ανώδυνη κι εύκολη και βέβαια κρυβόμαστε πίσω από το σύνθημα δωρεάν παιδεία .Δεν θέλω με κανέναν τρόπο φυσικά να υποτιμήσω τις τεχνικές σπουδές, αλλά όπως και να το κάνουμε η κοινωνία μας έχιε ανάγκη πολλών επιπέδων, γνώσεων και δεξιοτήτων. Αυτό δεν απαγορεύει φυσικά την όποια προσωπική καλλιέργεια αναζητά ο καθένας.

Η παιδεία μας ούτε δωρεάν είναι, ούτε ουσιαστική παιδεία είναι. Είναι μια αναγκαστική εν τέλει διαδικασία, προκειμένου όπως είπα και προηγουμένως να αποκτηθούν ορισμένα προσόντα, τυπικά στη βάση τους, για επαγγελματική αποκατάσταση. Κανείς βέβαια δεν μας υπόσχεται ότι η Σχολή θα σου βρει δουλειά όταν τελειώσεις, όπως αυτό γίνεται συχνά στα Αμερικανικά πανεπιστήμια, με πολύ διαφορετικές όμως συνθήκες και διεργασίες.

Ας αφήσουμε όμως τα στενάχωρα μια και το θέμα της εισήγησής μου δεν είναι κριτική για το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα αλλά η μεταφορά σε σας κάποιων σκέψεων για το πώς ένας σπουδαστής που τέλειωσε μια σχολή μπορεί να μπει πια στην «κανονική ζωή» που έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό :την εξασφάλιση του επιουσίου και ένα επίσης ζητούμενο, την προσωπική ευχαρίστηση από την επαγγελματική απασχόληση. Θα σταθώ λίγο σ’ αυτό, την προσωπική ευχαρίστηση που μπορεί να έχει κάποιος από το επάγγελμά του ως βασικό κριτήριο για την επιλογή και άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος. Κατ’ αρχήν πιστεύω ότι δεν γεννηθήκαμε για να δουλεύουμε σκληρά, ούτε απαραίτητα η σκληρή δουλειά φέρνει την επιτυχία κατά τα σημερινά πρότυπα της επιτυχίας.

Ξεκινώντας από ένα δεδομένο ότι τελείωσα επιτέλους τις σπουδές μου και τώρα τι κάνω, πιστεύω ότι πρέπει ο καθένας να ξεκαθαρίσει δυο τρία πράγματα.

Πρώτον να πάρει απόφαση ότι οποιοδήποτε επάγγελμα ακολουθήσει (που πολλές φορές μπορεί να είναι διαφορετικό από τις σπουδές του) θα πρέπει ν’ αγαπάει και να σέβεται τον κόπο του και τη δουλειά του.

Δεύτερον να συνειδητοποιήσει ότι πέρα από τη μισθωτή απασχόληση υπάρχει πάντα και η δυνατότητα αυτοαπασχόλησης (και δεν μιλάμε για επαγγέλματα όπως γιατρός, δικηγόρος, στρατιωτικός κ.λπ.) δυνατότητα που κατά κόρον προωθείται με τα Ευρωπαϊκά προγράμματα τόνωσης της επιχειρηματικότητας νέων επαγγελματιών και ειδικότερα γυναικών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε όλες τις χώρες της ελεύθερης λεγόμενης οικονομίας οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι επιχειρήσεις οικογενειακής μορφής είναι πάντα ο κορμός της οικονομίας .

Τρίτον να εμπεδώσει μέσα του ότι σε όποιο σύστημα και να ενταχθεί, δημόσιο, ιδιωτικό, μισθοδοτούμενος ή αυτοαπασχολούμενος, να μην ξεχνάει ποτέ ότι είναι αυτόνομο ανεξάρτητο σκεπτόμενο άτομο. Η ενεργός συμμετοχή του σε οποιοδήποτε σύστημα, όσο δύσκολο και ν’ ακούγεται αυτό, είναι απαραίτητη αφενός για να μπορέσει να βελτιωθεί το σύστημα αυτό καθ’ αυτό αφετέρου για να υπάρχει σε όποιο μέτρο είναι δυνατόν η προσωπική ικανοποίηση. Τα συστήματα ποιότητας ISO και HACCP απαιτούν την ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα. Έχοντας προσωπική εμπειρία εφαρμογής και λειτουργίας των συστημάτων αυτών μπορώ να διαβεβαιώσω ότι εφόσον η εφαρμογή ενός συστήματος ISO γίνεται ενσυνείδητα και με πλήρη βούληση της διεύθυνσης μπορεί να αλλάξει άρδην τη λειτουργία, την εργασιακή ατμόσφαιρα και τελικά τα οικονομικά αποτελέσματα μιας δουλειάς.

Τέταρτον η ηθική στις επιχειρήσεις ή η ηθική των επιχειρήσεων. Ένα εξαιρετικά δύσβατο πεδίο ειδικά στις μέρες μας όπου έχει θεοποιηθεί το κέρδος και ως εξισορρόπηση λειτουργεί η εταιρική κοινωνική ευθύνη. Πιστεύω πως για εργαζόμενο αυτοαπασχολούμενο ή μισθωτό η συνειδητοποίηση ότι ζω σε μια κοινωνία και το αποτέλεσμα της δουλειάς μου πρέπει να βελτιώσει, όχι μόνο τη δική μου προσωπική κατάσταση, αλλά και τη λειτουργία της κοινωνίας, είναι απαραίτητο στοιχείο για την προσωπική ικανοποίηση. Έτσι θα μπορέσει αφενός να βελτιωθεί το σύστημα αυτό καθ’ αυτό, αφετέρου να υπάρξει σε όποιο μέτρο είναι δυνατόν η προσωπική ικανοποίηση.

Πέμπτον να έχουμε υπ όψιν ότι όποια δουλειά και να κάνουμε είναι απολύτως απαραίτητο να έχουμε κάποιες γνώσεις οικονομικές και διοικητικές. Δεν είναι απαραίτητο να τις σπουδάσουμε με την έννοια της παρακολούθησης μαθημάτων κ.λπ. Μερικά απλά βιβλία για τα δύο θέματα μπορούν να βοηθήσουν, παράλληλα με την άσκηση οποιασδήποτε δουλειάς αυτό που οι Αμερικανοί μάγοι λένε on the job learning.

Τέλος, ας έχουμε υπόψη ότι στη διάρκεια της ζωής αλλάζουμε επαγγέλματα και δεν είναι όπως παλιά.

Μετά απ’ αυτά τα μάλλον φιλοσοφικά ή δήθεν φιλοσοφικά ας δούμε την επαγγελματική απασχόληση που μπορεί να απορροφήσει σπουδαστές που έχουν πάρει μια ολοκληρωμένη σειρά σπουδών. Θα σταθώ σ’ ένα κύκλο σπουδών, αυτόν που ακολούθησα εγώ και είναι το χημικό τμήμα της τότε Φυσικομαθηματικής Σχολής του Α.Π.Θ. και ειδικεύτηκα στην οινολογία. Αργότερα ασχολήθηκα με θέματα περιβάλλοντος κυρίως λόγω της ενασχόλησής μου με την αμπελουργία. Στην αρχή θεωρούσα ότι η χημεία είναι η μητέρα όλων των επιστημών και ήμουν πολύ περήφανος που είχα σπουδάσει χημεία. Στη διάρκεια των σπουδών μου παρακολουθούσα παραδόσεις του Κακριδή και του Τσομπανάκη στη Φιλολογία, του Μάνεση και του Πανταζόπουλου στη Νομική, κυρίως γιατί συνέπιπταν οι ώρες με φίλους μου στις αντίστοιχες σχολές. Παρακολουθούσα και μαθήματα αμπελουργίας ως ακροατής μια και η είσοδος στα αμφιθέατρα ήταν ανεξέλεγκτη και φυσικά ελεύθερη. Εμφανίστηκαν εν συνεχεία οι πρώτες ανησυχίες για το τι πρέπει να έχει σαν βασική σπουδή ένας οινολόγος, τη χημεία ή τη γεωπονία. Κι αυτό γιατί δεν είναι δυνατόν να κάνεις καλό κρασί χωρίς να έχεις καλό αμπέλι. Επ’ αυτού ίσως συζητήσουμε στο τέλος μια και είναι ένα πολύ μεγάλο και θάλεγα ενδιαφέρον κεφάλαιο. Μέχρι σήμερα δεν έχω δώσει απάντηση ξεκάθαρη. Με τα χρόνια και με την όλο και πιο έντονη κι ενεργό συμμετοχή μου στα κρασιά, πέρα από την παραγωγή αυτή καθ’ αυτή, διαπίστωσα ότι όσο καλό κρασί και να κάνεις αν δεν το πουλήσεις θα το πιεις μόνος σου, με πολλές αμφιβολίες αν θα περνάς για πολύ καιρό καλά. Έτσι άνοιξαν διάφορες πόρτες που μου έδειξαν ότι ένας οινολόγος, άσχετο αν προέρχεται από γεωπονία ή χημεία μπορεί ν’ ασχοληθεί με ένα σωρό τομείς στο κρασί. Ειδικά οι απόφοιτοι των Τ.Ε.Ι. οινολογίας μια και τα μαθήματα εκεί έχουν μεγαλύτερο εύρος μπορούν ν’ ασχοληθούν :

1. Να γίνουν στελέχη σε τμήματα Πωλήσεων marketing

2. Να γίνουν οινοχόοι

3. Να γίνουν δημοσιογράφοι οίνου

4. Να γίνουν experts σε θέματα νομοθεσίας, απασχολούμενοι έτσι σε συλλογικά όργανα ή στο δημόσιο τομέα, όπου η έλλειψη είναι τεράστια

5. Να γίνουν τεχνικοί σύμβουλοι ως ανεξάρτητοι οινολόγοι σε πολλές επιχειρήσεις. Τα μεγέθη ιδιαίτερα των μικρών επιχειρήσεων δεν αντέχουν μόνιμο οινολόγο γεωπόνο ή χημικό.Θα μπορούσαμε ν’ απαριθμήσουμε εδώ πεδία που ανοίγονται, που δυστυχώς στην Ελλάδα είναι ακόμη στην αρχή, αλλά η εξέλιξη είναι ραγδαία και η ανάγκη εξειδικευμένου προσωπικού γίνεται όλο και πιο σαφής.

Δεν θάθελα να σας κουράσω άλλο αναριθμώντας επαγγέλματα και απασχολήσεις που ανοίγονται για έναν σπουδαστή που εν τέλει έχει περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Θα σας πω μόνο ότι πια η εξοικονόμηση ενέργειας, η διαχείριση αποβλήτων των οινοποιείων και η δημιουργία παραπροϊόντων (αποστάγματα – ξύδια – αμπελόφυλλα – πράσινος τρυγητός - ρεσβερατρόλη) δημιουργούν όλο και μεγαλύτερες ανάγκες για προσωπικό με συγκεκριμένες γνώσεις αλλά και διαθέσεις.Η χώρα μας έχει υπογράψει εδώ κι έξι χρόνια τη σύμβαση τοπίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η σύμβαση αυτή δυστυχώς δεν έχει κυρωθεί ακόμη όπως θάπρεπε από τη Βουλή. Σύμφωνα με τη σύμβαση αυτή είναι απαραίτητη η διαφύλαξη του αμπελοοινικού τοπίου ειδικά στις ζώνες ΟΠΑΠ όπου αυτό καθ’ αυτό το τοπίο συνιστά ως παράδοση, συνθήκη απαραίτητη για ένα κρασί ΟΠΑΠ. Αν ρίξουμε μια ματιά στα τοπία της Τοσκάνης, της Βουργουνδίας, της Καμπανίας θα καταλάβετε τι εννοώ.Η εικόνα αυτή είναι μια απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξη του Οινοτουρισμού. Άφησα τελευταίο αυτό το θέμα. Κεφάλαιο καινούργιο για την Ελλάδα, αρκετά παλιό για την Ευρώπη, εξαιρετικά ανεπτυγμένο στις νέες χώρες.

Ο Οινοτουρισμός σε έναν πιο ελεύθερο ορισμό είναι μια πρόσκληση στον περιηγητή και ο τελικός στόχος του «οικοδεσπότη» ο επισκέπτης να φύγει ευχαριστημένος είναι βασικό στοιχείο για ένα πετυχημένο «ανοιχτό οινοποιείο». Παραδείγματα έχουμε πάρα πολλά και στη χώρα μας. Σε όλο αυτό τον τεράστιο τομέα του τουρισμού οι γνώσεις πάνω στο κρασί και το περιβάλλον είναι απαραίτητες. Πάνω σ’ αυτή τη βάση χτίζεται μια πρόταση για έναν άλλο τρόπο ζωής που η γαστρονομία έχει ορίσει ως κίνημα slow food και η αμπελουργία – οινοποιία εκφράζει με τη ρύση φυτεύω αμπέλι για το εγγόνι μου. Υπομονή, επιμονή, αναζήτηση, στοιχεία που γιατί όχι μπορεί ν’ αποτελούν πρόταση ζωής.

Θα κλείσω θίγοντας δυο κεφάλαια που ξεφεύγουν λίγο από το θέμα μου :

1. Γεωργία στην Ελλάδα – Μείωση της απασχόλησης και των καλλιεργούμενων εκτάσεων (Fissler 2000 > αγρότης επιχειρηματίας) . Δεν πήραμε το μήνυμα ότι το 2013 σταματάνε όλες οι επιδοτήσεις. Εμείς στηριζόμαστε στις επιδοτήσεις. Απαιτούμε αυξήσεις τιμών, ενώ θάπρεπε να ζητούμε δομικές αλλαγές (αναδασμός, εκπαίδευση, απασχόληση μετά τη σύνταξη).Στην Ε.Ε. η μέγιστη ιδιοκτησία είναι 250 στρ. Στην Ελλάδα δεν ξεπερνά τα 35 στρ. κι αυτά διάσπαρτα.

2. Κόστος, τι θα πει φθηνό και ακριβό. Το θέμα σηκώνει πολύ συζήτηση μια και θεωρώ ότι σαν κόστος δεν πρέπει να αρκούμαστε σε ξερά νούμερα λογιστικής. Θεωρώ ότι στην έννοια κόστος πρέπει να υπολογίζονται και άϋλοι παράγοντες όπως η ατομική ευχαρίστηση, οι όποιες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής κ.α."

Η έμφαση σε προτάσεις είναι δικές μου.