Ερμηνεύοντας την Αριστερά-Εντγκαρ Μορέν

Αριστερά και αντίσταση

Του Γ. Αγγελόπουλου gangel@dolnet.gr

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 10 Νοεμβρίου 2008 στα ΝΕΑ

Τι σημαίνει άραγε σήμερα το να αντιστέκεσαι, για κάποιον που είχε στρατευτεί στην Αντίσταση εναντίον των ναζί;

«Σημαίνει να αντιστέκεσαι σ΄ όλες τις βαρβαρότητες, ανάμεσά τους και στην ψυχρή, ανώνυμη βαρβαρότητα του υπολογισμού, η οποία είναι χαρακτηριστική του πολιτισμού μας», απαντά στο περιοδικό «Λε Πουέν» ο Γάλλος διανοούμενος Εντγκάρ Μορέν. «Σημαίνει να δέχεσαι να υποστείς την προσβολή, όταν υπερασπίζεσαι τους συντετριμμένους, τους ταπεινωμένους, τους αδικημένους. Σημαίνει να μάχεσαι κατά του μανιχαϊσμού... Σημαίνει να αντιστέκεσαι σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, κάτι που είναι διαφορετικό απ΄ αυτό που ήταν η αντίσταση κατά του ναζισμού».

Ο Εντγκάρ Μορέν γεννήθηκε πριν από 87 χρόνια στο Παρίσι με το όνομα Εντγκάρ Ναούμ- «Μορέν» ήταν το αγωνιστικό του ψευδώνυμο στα χρόνια της Αντίστασης. «Είμαι γιος μεταναστών, αλλά Γάλλος, επειδή ενσωμάτωσα την ιστορία και την κουλτούρα της Γαλλίας στην καρδιά της ταυτότητάς μου», λέει για τον εαυτό του. «Είμαι βαθιά μεσογειακός, όλοι οι πρόγονοί μου ήταν Τοσκανοί στον 18ο αιώνα, ένα τμήμα τους ερχόταν από την Ισπανία, και όλοι πήγαν τον 18ο αιώνα στη Θεσσαλονίκη. Είμαι Εβραίος, μια λέξη που είναι για μένα επίθετο και όχι ουσιαστικό. Αισθάνομαι Ευρωπαίος και πολίτης του κόσμου. Όλες αυτές οι ταυτότητες αλληλοσυμπληρώνονται σε μένα». Το γεγονός ότι είναι Εβραίος, δεν αμβλύνει τις πεποιθήσεις του: «Καταλαβαίνω ότι ο σιωνισμός σημαίνει για τους Εβραίους το δικαίωμα να έχουν ένα έθνος. Η τραγωδία είναι ότι ο παλαιστινιακός πληθυσμός έχει επίσης αυτό το δικαίωμα. Όλη μου τη ζωή ήμουν από την πλευρά των συντετριμμένων και των ταπεινωμένων. Και δεν θα αλλάξω».

Ο Μορέν εντάχθηκε το 1942 στο Κομμουνιστικό Κόμμα και το 1951 διαγράφηκε. Όμως συνέχισε να δηλώνει κομμουνιστής. «Δεν υπήρξα σταλινικός με την έννοια ότι ουδέποτε έπλεξα το εγκώμιο του Στάλιν στα τότε κείμενά μου», λέει στη συνέντευξη που έδωσε στο «Λε Πουέν» με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου «Ο δρόμος μου» (Εκδ. Fayard) με συνομιλίες του με τη δημοσιογράφο Τζενάν Καρέ Ταζέ. «Υπήρξα κομμουνιστής του πολέμου. Συνειδητοποιούσα τα κακά της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά πίστευα πως οι αρνητικές πλευρές της οφείλονταν στην περικύκλωσή της από τον καπιταλισμό και στην καθυστέρηση της τσαρικής Ρωσίας... Δεν έβλεπα ότι οφείλονταν στο ίδιο το σύστημα...Πίστευα ότι στρατευόμουν υπέρ της ανθρωπιάς και εναντίον της βαρβαρότητας, ενώ ο σοβιετικός σοσιαλισμός ήταν βάρβαρος».

Σήμερα, τονίζει ο Εντγκάρ Μορέν, το να είναι κανείς αριστερός σημαίνει «να προσπαθεί να παραμείνει πιστός σε τρεις πηγές: την πηγή της ελευθερίας, που δίνει έμφαση στα άτομα, τα δικαιώματά τους και την ελευθερία τους· τη σοσιαλιστική πηγή, που προσβλέπει σε μια καλή κοινωνία· και την κομμουνιστική πηγή, που επιμένει στην ιδέα της κοινότητας και της αδελφοσύνης. Το να είσαι αριστερός, για μένα, είναι να θέλεις να συνδυάσεις αυτά τα τρία».